Thursday, January 9, 2020

Tempo severo (anin boot acompanha ho udan no rai tarutu) ba fim-da –semana né iha Timor Leste


Iha potência atu kauza estragos ba materiais no kauza transtornos ba população.

DNMG-TL: Tempo severo refere ba fenômeno meteorológico neebé iha potência   atu kausa estragos ba danos materiais quanto privados como públicos  no mos fo risko ba vida, fenômenos sira ne mak hanesan: udan boot, anin boot, rai taruto, granizo (udan ho gelo fatuk), ciclones tropicais no extratropicais, tornados nst.
Ciclone tropical Lili neebe mosu iha fulan maio 2019. fonte: Eurek alert

Sistema baixa pressão neebé sei desenvolve aan iha parte norte continente australiano nian iha sexta-feira kalan (10/01/2020) sei intensifica aan (sai força liu tan) iha fim-da-semana nee, sábado (11/01/2020) no Domingo (12/01/2020) no sei tama ba categoria ciclone tropical tuir modelos ECMWF no GFS hatudu. Sistema refere (baixa pressão) iha possibilidade boot atu kauza tempo instável ba território Timor laran tomak ho kausa anin boot no udan iha fim-da-semana né.

Tuir previsão ba sábado (11/01/2020), dadersan hahu ho kalohan taka iha maioria parte Timor laran tomak no iha parte meio-dia ba kalan acompanha ho udan ho intensidade husi fraku ba to’o forte,depende ba região. Anin husi direção oeste ho intensidade fraku ba moderado iha parte dadersan (5-15 km/h) no moderado ba forte iha parte meio-dia too kalan (15-30 km/h) acompanha ho rajada bele too 45 km/h. Atenção ba áreas  zonas costeiras.

Ba domingo (12/01/2020) dadersan começa ho kalohan taka acompanha ho udan chuvisca iha parte foho liuliu iha região vizinhaça município Ermera nian. Iha parte lokraik acompanha ho udan ho intensidade variável iha Timor laran tomak. Anin husi oeste ho intensidade fraku ba moderado iha parte dadersan (8-18 km/h) no moderado ba forte iha parte meio-dia too kalan (20-35 km/h) acompanha ho rajada bele too 55 km/h. Atenção ba   território Timor laran tomak.

Kondição laloran moderado ba forte iha fim-da-semana né ho altura husi costa norte 1-1.75 metros na costa sul 1.25-2.5 metros.

Sistema baixa pressão neé sei desloca ba oceano índico no hadook aan husi ita nia região iha segunda-feira dia 13-01-2020, mesmo nunee ita sei hetan nafatin impaktu ituan husi sistema refere hodi influência nafatin ita nia padrão anin nian. Sistema baixa pressão ne forma tamba temperatura tasi Timor nian neebé agora sae makas too 31 C  ho suporta husi monção asiático neebé ativo hela no mós influensia husi Oscilação Maddem-Juliam ( MJO) nebe oras né iha hela fase ativa hodi intensifica processo convecção ( formação udan bém) iha ita nian região.
Temperatura superficie tasi nian. fonte: GFS


Ba população em geral husu atu toma nafatin atenção ba avisos sira neebé sei fó sai husi órgão competentes sira hanesan Proteção civil iha iha nível nacional no chefes do suco iha nível suco nian  wainhira mosu evento extremos.

Boletim emitido: 09-01-2020 às 17:00 HL
Boletim válido até: 14-01-2020 às 00:00 HL

Direção Nacional de Meteorologia e Geofísica – Ministério de Transportes e comunicações de Timor Leste.

Monday, January 6, 2020

Temporada Anin começa iha Timor Leste


sons da natureza-vento forte


DNMG-TL:  Depois de dia 28 de dezembro de 2019, monção asiático (anin neebé huu husi continente asiático ba continente australiano) hahu estabelece iha região Timor nian. Anin refere (monção)  mak halo Ilha Timor simu  udan been ba período mais ou menos fulan 6, climatologicamente to’o fulan maio.

Tuir climatologia, iha tinan ida nia laran, monção asiático mak responsável ba quase 55 % ba udan been iha ita nian rai. Sistema seluk hanesan : ENSO ( El Nino Southern oscillation), IOD ( Indian ocean Dipole), MJO (Maddem-Julian Oscilation), Ciclones tropicais no sistemas convectivos locais hanesan: Brisas Maritimas  mak kausa udan been 45 % seluk.

Sistemas sira neé além de sira intefere padraun udan been (precipitação), sira mos interfere padrão varáveis meteorológicos seluk nian hanesan: intensidade no direção  anin, pressão do ar, temperatura do ar, umdidade do ar , corrente no temperatura tasi nian.

Ba segunda semana fulan janeiro 2020, mais especificamente dia 06/01/20 ba oin, anin começa aumenta ninia intensidade, dadersan ho itensidade fraku ba moderado ( 1-15 km/h) no meio-dia ba kalan, anin ho intensidade moderado ba forte ( 15-25 km/h) acompanha ho rajada bele too 50 km/h. Região sira neebé mak iha possibilidade boot atu experimenta anin ho intensidade boot mak hanesan : parte tasi ninin costa norte nian, liuliu ba região hirak neebé tamba ba município: Liquiça, Díli, Manatuto, Baucau, Lautém no mós ba município Viqueque.

Em relação ba condição tasi nian, temperatura tasi oras né 29 C iha costa norte no 30 C iha costa sul. Laloran nian aa husi 1.25 – 2.50 metros de altura.

Ba população em geral husu atu toma nafatin atenção ba avisos sira neebé sei fó sai husi órgão competentes (Proteção civil iha iha nível nacional no chefes dos sucos iha nível suco nian)  sira wainhira mosu evento extremos.

Boletim emitido: 06-01-2020 às 11:45 HL

Direção Nacional de Meteorologia e Geofísica – Ministério de Transportes e comunicações de Timor Leste.

Friday, January 3, 2020

Risku temporal (Udan boot ho anin ) iha fim da semana nee

Chuva forte- fonte: tempo.pt
Risku temporal ( Udan ho Anin ) ba  fim de semana nee, liuliu iha dia 04-01-2020 ba Timor Leste.

Sábado komesa ho kalohan taka iha maioria Timor laran Tomak. Meio-dia too lokraik iha possibilidade boot ba udan fraku too forte.

Atensaun especial ba udan boot : Kailako, Hatolia, Gleno, Aileu, Maubisse, Same, Alas, Turiskai, Fatuberliu, Laklubar, Barique, Manatuto, Laleia, Vemasse, Venilale, Ossu, Viqueque,Baguia, Kelikai, Illomar. Risko be sae no rai halai eminente.

DNMG-TL : Modelus meteorolojikus ( ECMWF, GFS no MeteoBlue) hatudu katak iha fim da semana né liuliu iha sábadu dia 04 de janeiro de 2020 lokraik , Timor Leste sei experimenta udan ho nia intensidade fraku ba moderado ba rejiaun kosteiras sira no moderado ba forte ba rejiaun central no montanhosas. Atensaun especial ba rejiaun sira neebe temi iha leten.

Domingo (05-01-2020), dadersan atmosfera estavel akompanha ho kalohan . Meiodia ba lokaraik udan fraku ba moderado ba Timor laran tomak, liuliu iha parte montahosas no central Ilha Tomor nian.

Previzaun ba anin, komesa husi dia 04/1/2020, anin huu ho nia intensidade moderado ba forte  iha parte tasi ninin iha costa norte nian Dili, Manatuto, Baucau no Lautem) akompanha ho rajada bele too 45 km/h.

Parte central fraku ba moderado ho rajada bele too 25 km/h.

Direção Nacional de Meteorologia e Geofísica de Timor Leste (DNMG-MTC)

Previsão emitada: 03-01-2020  às 15:00
Previsão válida até: 06-01-2020 às 00:00


AVISO

                                                              LALORAN TASI BO’OT DNMG - Fo hatane ba comunidade sira nebe maka f...